8 lipca 1992 roku rozpoczęto pierwsze prace przy budowie drogowego przejścia granicznego na Starym Mieście w Kostrzynie. Infrastruktura drogowego przejścia powstała na historycznej części rawelinu „Chrystian Ludwig” nazywanego potocznie w przeszłości „Świńskim Ryjem” oraz Bastionu Królowa. Bastion został zburzony około 1925 roku, a otaczającą go fosę zasypano.

Przez część terenu po wyburzonych fortyfikacjach poprowadzono nową drogę tzw. Um die Halbe Stadt, wytyczono ulicę Friedrichstrasse (Friedrich Ludwig Jahn), a pozostałą część zabudowano. Znajdowały się tu, m. in.: Stacja Oczyszczania Ścieków, Piekarnia Garnizonowa, Stacja Paliw Shella i Schronisko Młodzieżowe. Podczas walk o twierdzę Kostrzyn w 1945 roku uruchomiono starą piekarnię, która przylegała do ulicy Friedrichstrasse, a na dziedzińcu pomiędzy piekarnią i budynkiem mieszkalnym urządzono cmentarz wojenny dla poległych żołnierzy Wermachtu. Zabudowa ta została całkowicie zniszczona podczas działań wojennych w 1945 roku, ocalał tylko jeden budynek, w którym po wojnie został zasiedlony przez polskie rodziny. Do tego budynku i mostu granicznego prowadziły pozostałości brukowanej ulicy , która otrzymała nazwę: „ Graniczna ”. Na Bastionie Król został założony cmentarz żołnierzy radzieckich, do którego można było dotrzeć ulicą Graniczną i dalej poprzez schody zbudowane na murze kurtynowym. Miejsce to przez blisko 50 lat było dostępne tylko podczas uroczystości związanych z istniejącym na bastionie cmentarzem. W pasie przygranicznym, w którym znalazło się nowo budowane przejście, poruszanie się było utrudnione ze względu na obowiązujące przepisy i służbę wartowniczą oraz patrolową żołnierzy WOP.  Dopiero z czasem w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych można było „ zwiedzać ” pozostałości starówki. Kiedy w 1971 roku zapadły decyzje o bezwizowym i bezpaszportowym ruchu między obywatelami Polski i NRD, pojawiły się pierwsze propozycje otwarcia granicy w Kostrzynie, podobnie, jak miało to miejsce w Słubicach, Gubinie czy Zgorzelcu. W umowie zawartej 23 lutego 1973 roku  o współpracy w dziedzinie turystyki między rządem PRL a rządem NRD planowano rozbudowę starych i budowę nowych przejść granicznych.Niestety Kostrzyn nie znalazł się na liście 20 otwartych przejść granicznych. Do pomysłu otwarcia przejścia powrócono po przemianach społeczno-politycznych w Polsce w 1989 roku. Propozycję otwarcia granicy w Kostrzynie zgłosił ówczesny radny wojewódzki Ryszard Skałba. Stworzenia nowoczesnego przejścia drogowego w Kostrzynie poważnie potraktowały władze samorządowe miasta I kadencji i województwa gorzowskiego z wojewodą Krzysztofem Zarębą i burmistrzem Mirosławem Furmańskim. Inicjatywę tę z wielką troską, przezwyciężając wiele trudności natury prawnej i technicznej kontynuował burmistrz miasta Władysław Mysona oraz kolejni wojewodowie gorzowscy (Wacław Niewiarowski i Zbigniew Pusz ) w porozumieniu ze stroną niemiecką. Już wiosną 1990 r. wojewoda gorzowski Krzysztof Zaręba (obowiązki pełnił w okresie 17.09.1989 – 15.04.1991) zlecił Wojewódzkiej Dyrekcji Dróg Miejskich w Gorzowie wykonanie ekspertyzy technicznej mostu granicznego na rzece Odrze. Ekspertyzę wykonało ostatecznie Przedsiębiorstwo Innowacji Naukowo – Technicznych i Wdrożeń w Poznaniu. W listopadzie 1990 roku ekspertyza była już gotowa. Eksperci wykorzystali dostarczoną przez Niemców dokumentację mostu odbudowanego w latach 1947 – 1948. Według ekspertyzy most ten posiadał następujące parametry: szerokość jezdni 6,5 metra; szerokość chodników w części żelbetowej po 1,25 i części stalowej po 1 metra. Most składał się wówczas z 6 przęseł. Na przęsłach żelbetowych ułożono kostkę kamienną, a na stalowych położona była nawierzchnia drewniana. Stan mostu według ekspertów przedstawiał się następująco: „...stwierdza się, że stan techniczny całego mostu jest na tyle dobry, iż jest możliwa dalsza jego eksploatacja pod warunkiem wykonania remontu (...) Po remoncie most może być eksploatowany o ile maksymalny ciężar pojedynczego pojazdu nie przekroczy 15 ton”. Władze miasta przystąpiły w międzyczasie do sporządzania „Planu zagospodarowania Starego Kostrzyna”, który opracowywała Pracownia Projektowa Arka Sp. z o. o. z Gorzowa Wlkp. Wnioski i propozycje do przygotowywanego dokumentu można było składać do 15 grudnia 1990 roku.  W 1991 roku trwały nadal polsko – niemieckie konsultacje i rozmowy dotyczące nowych przejść granicznych na granicy zachodniej. W maju 1991r. oddziały wojsk radzieckich opuściły Wyspę Odrzańską i w ten sposób pojawiły się doskonałe przesłanki do otwarcia przejścia w Kostrzynie. Otwarcie przejścia stało się także możliwe dzięki wprowadzonemu w życie Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 maja 1991 r. w sprawie przejść granicznych, na mocy którego wojewodowie przejęli odpowiedzialność nad ich administrowaniem, infrastrukturą oraz zaplanowanymi inwestycjami. Temat drogowego przejścia granicznego był poruszany podczas roboczego spotkania szefów Głównych Urzędów Ceł Polski i Niemiec, które odbyło się w dniach 9-10 lipca 1991 roku w Lubniewicach. Mirosław Zieliński i Walter Schmutzer oraz obecny na spotkaniu wojewoda Wacław Niewiarowski nie uzgodnili jednak konkretnego terminu otwarcia granicy w Kostrzynie. W dniu 30 września 1991 roku eksperci ds. współpracy przygranicznej spotkali się w Seelow. Na spotkaniu padły kolejne propozycje otwarcia przejścia w 1992 roku. Termin ten zdaniem strony niemieckiej wynikał z czasu potrzebnego na remont przęseł mostowych, który oceniono na pół roku. Przy okazji strona niemiecka zaproponowała budowę nowego mostu wraz z siecią dróg i dojazdów na południe od Kostrzyna na wysokości drogi Kostrzyn – Słońsk – Skwierzyna (tzw. wersja południowa). W dniu 14 listopada 1991 roku w Gorzowie Wlkp. odbył się tzw. „Szczyt gorzowsko – brandenburski” z udziałem wojewody Wacława Niewiarowskiego i premiera Manfreda Stolpe. Wcześniej obaj politycy dokonali rekonesansu mostu granicznego w Kostrzynie. Premier M. Stolpe podał oficjalną datę otwarcia przejścia w Kostrzynie w dniu 1 września 1992 roku. W marcu i kwietniu 1992 roku odbywały się już regularne kontakty ekspertów Komisji Polsko – Niemieckiej w sprawie remontu i przebudowy mostu kołowego na Odrze oraz zbudowania infrastruktury towarzyszącej (kwestią sporna stała się umowa z 1952 roku w sprawie utrzymania mostów granicznych pomiędzy PRL i NRD). W dniach 25 – 26 marca 1992 roku Komisja Polsko – Niemiecka obradująca we Frankfurcie nad Odrą przyjęła ostateczne ustalenia w sprawie budowy drogowego przejścia granicznego Kostrzyn – Küstrin/Kietz dla ruchu osób i samochodów osobowych. Koszt przedsięwzięcia oceniono na około 48 mld złotych ( remont mostu granicznego, budowa od podstaw około 1 km drogi dojazdowej do granicy, przesiedlenie we współpracy z Zarządem Miasta Kostrzyna mieszkańców domu położonego przy granicy ). W dniu 20 maja 1992 roku kolejny wojewoda gorzowski Zbigniew Pusz (obowiązki pełnił w okresie 19.02.1992 - 13.05.1995) i zielonogórski Jarosław Barańczak przebywali z roboczą wizytą w Poczdamie na zaproszenie premiera rządu krajowego Brandenburgii. W czasie rozmów dotyczących współpracy przygranicznej ustalono, że otwarcie przejścia granicznego w Kostrzynie nastąpi w dniu 1 września 1992 roku. Początkowo udało się uruchomić w dniu 30.05.1992 roku połączenie kolejowe dla ruchu osobowego pomiędzy Kostrzynem, a Kietz. Jeszcze w tym samym miesiącu w dniu 21 maja Jerzy Hrybacz, poseł na Sejm I kadencji, zgłosił interpelację poselską nr 203 w sprawie konieczności przyspieszenia terminu uruchomienia drogowego przejścia granicznego Kostrzyn - Küstrin/Kietz. Została ona ogłoszona na posiedzeniu Sejmu nr 15 w dniu następnym. Na posiedzeniu Sejmu w dniu 11 lipca 1992 odpowiedzi udzielił Jerzy Eysymontt, minister - kierownik Centralnego Urzędu Planowania. W międzyczasie w dniu 8 lipca 1992 roku ruszyły wreszcie w Kostrzynie pierwsze prace inżynieryjne W dniu 24 lipca wojewoda Zbigniew Pusz zwrócił się z oficjalnym pismem do Głównego Urzędu Ceł o dofinansowanie budowy przejścia w Kostrzynie. W dniu 6 sierpnia 1992 roku Główny Urząd Ceł w odpowiedzi na pismo wojewody poinformował, ze na kostrzyńską inwestycję przeznaczono 8 mld złotych z budżetu państwa. Projekt kostrzyńskiego przejścia opracowało Autorskie Biuro Projektów M&G s. c. Roman Mycka,Wiesław Gołacki z Gorzowa Wlkp. Po skompletowaniu dokumentacji i uzyskaniu pozwoleń przystąpiono do dalszych prac. Podczas robót inżynieryjnych uporządkowano teren, zasypano wiele piwnic po zniszczonych budynkach i zlikwidowano około 3 tysiące niewypałów i niewybuchów. Generalnym wykonawcą inwestycji było Przedsiębiorstwo Budowy i Utrzymania Dróg z Gorzowa. Beton do wykonania prac budowlanych dostarczała firma „Alfabud” z Kostrzyna. Podwykonawcami robót były m. in.: firmy: Budomex S.A. z Barlinka; ELDRO; PBI; Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe „ZNAKBUD” S.J. z Gorzowa Wlkp.; INTERGEO S.C. W dniu 15 sierpnia 1992 roku w czasie posiedzenia odbywającej się w Forst międzyrządowej komisji ds. współpracy przygranicznej, minister Maciej Rybicki oświadczył, że przejście w Kostrzynie zostanie uruchomione jesienią. Po stronie niemieckiej do dnia 9 września 1992 roku zostały wykonane drogi dojazdowe. Została też wzmocniona konstrukcja mostu. Pracami kierował Joachim Geyer z ramienia Urzędu Budowlanego w Strausbergu. W tym samym dniu budowę przejścia wizytował minister ds. Kontaktów z Europejską Wspólnotą Gospodarczą – Jan Krzysztof Bielecki. Z kolei 22 września postępem prac na przejściu interesował się wicepremier Henryk Goryszewski. Prace po stronie polskiej potrwały dłużej, bo do listopada co wiązało się z budową i wyposażeniem terminali. Przekazanie obiektów przejścia i otwarcie ruchu granicznego w naszym mieście odbiły się szerokim echem zarówno w Polsce , jak i Niemczech.. Uroczystego otwarcia przejścia dokonali wojewoda gorzowski Zbigniew Pusz i premier Brandenburgii Manfred Stolpe w dniu 21 listopada 1992 roku.

Uroczyste otwarcie drogowego przejścia granicznego Kostrzyn – Kietz. 21 listopada 1992 roku.

Otwarcie przejścia rozpoczęło się o godzinie 11.00 od wspólnego przecięcia wstęgi na moście granicznym*. Po tym symbolicznym otwarciu granicy w Kostrzynie, wojewoda gorzowski Zbigniew Pusz wraz z premierem Brandenburgii Manfredem Stolpe w towarzystwie zaproszonych gości przeszli na tereny terminali. Wojskowa orkiestra JW 1649 z Gorzowa Wlkp odegrała hymny narodowe obu państw. Następnie swoje przemówienia wygłosili wojewoda Zbigniew Pusz i premier Manfred Stolpe. Premier Manfred Stolpe w swoim przemówieniu powiedział: „To jest ważny dzień w stosunkach niemiecko - polskich i brandenbursko-polskich. Idziemy przez nowy most na spotkanie naszym sąsiadom – most, o który długo walczyliśmy, jako władze kraju wspólnie z naszymi polskimi partnerami z Gorzowa...Każdy nowy most, każde nowe przejście graniczne służy nie tylko Polakom i Niemcom. One łączą Europę wschodnią i zachodnią i pomagają pojąć kontynent jako całość. Tego chcieliśmy i tego nauczyliśmy się podczas przełomu politycznego w 1989 roku. Granice, które dzielą jak mury, muszą runąć, aby jeden człowiek mógł przyjść do drugiego. Mosty są symbolami połączenia. Oby ten most przyczynił się do tego, aby Polak i Niemiec zbliżyli się do siebie i mogli wspólnie działać dla Europy!...”. Po przemówieniu premier Stolpe wręczył wojewodzie Puszowi teczkę z pełną dokumentacją dotyczącą współpracy pomiędzy Brandenburgią i województwem gorzowskim. Przemówienie wygłosił również przedstawiciel Ministerstwa Transportu Witold Chodakiewicz, który podziękował szefom i pracownikom firm zaangażowanym w budowie przejścia. Na zakończenie oficjalnej części uroczystości otwarcia przejścia granicznego orkiestra wojskowa dała pokaz musztry paradnej. Zgromadzeni mieszkańcy i goście mogli przekraczać granicę polsko-niemiecką. Gości z Niemiec intrygowały ruiny Starego Miasta i sam Kostrzyn oddalony od przejścia o pół godziny drogi spaceru. Polacy natomiast zwiedzali Wyspę Odrzańską i Kietz. Po oficjalnych uroczystościach o godzinie 12.45 w sali Zakładowego Domu Kultury „Kręgielnia” ( obecnie ECSSiON ) przy ul. Fabrycznej odbyła się konferencja prasowa, w której obok wojewody Z. Pusza i premiera M. Stolpego udział wziął prezes Głównego Urzędu Ceł Mirosław Zieliński. Uroczyste spotkanie w „Kręgielni” uświetnił występ gwiazdy estrady polskiej Krystyny Prońko.

* Most na Odrze w Kostrzynie wymieniany jest po raz pierwszy w źródłach historycznych w dniu 10 grudnia 1390 roku, kiedy to w Gniewie nad Wisłą datowana jest odpowiedź Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego skierowana do Rady Miasta Frankfurtu nad Odrą dotycząca szlaku handlowego przez Nową Marchię. W piśmie datowanym w sobotę przed dniem św. Łucji, wymieniony jest most w Kostrzynie: „vnd vort dy Oder nedir bis zcu Kostrin durch die brukke”. Dokument ten sporządzony został przypuszczalnie przez komtura Malborka i jednocześnie wielkiego komtura Zakonu Konrada von Wallenrode (Konrada Wallenroda ), który sprawował władzę po śmierci wielkiego mistrza Konrada Zöllnera von Rotensteina. Oficjalnie mistrzem Zakonu został dopiero w dniu 12 marca 1391 roku, a władzę sprawował do swojej śmierci w dniu 23 (25) lipca 1393 roku. Kolejna wzmianka o tym moście pochodzi z 1451 roku ( budowa nowego mostu ). Kolejne przesunięcia jego położenia i budowa od podstaw miała miejsce w czasach margrabiego Jana w XVI wieku, a także w wiekach następnych. W 1881 roku wykonano ostatnią generalną przebudowę drogowego mostu odrzańskiego. Został on zniszczony podczas bombardowania w dniu 25 marca 1945 roku. Odbudowany został w 1948 roku i oddany do użytku w dniu 16 kwietnia. Most ten wyremontowała firma Czesława Bielenia z Poznania w miejscu jego obecnego położenia.

Józef Piątkowski